از تفاوت‌های مدیتیشن و مایندفولنس چه می‌دانید؟
فهرست
اگر تنها یک بار در طول عمر خود، مدیتیشن را تجربه کرده باشید، حتما کلمه «ذهن آگاهی» را هم شنیده‌اید. این دو اگرچه شباهت‌هایی با یکدیگر دارند اما در اصل ذهن آگاهی با مدیتیشن متفاوت است.
در یک تعریف ساده، «مدیتیشن» تمرین تمرکز بر یک موضوع خاص برای مدت‌زمان طولانی است و «ذهن گاهی» آگاه بودن به لحظه‌ی حال است. برخی از افراد از مدیتیشن به عنوان یک تمرین معنوی استفاده می‌کنند و برخی دیگر آن را راهی برای پرورش ذهن و تمرکز حواس می‌دانند. عده‌ای نیز برای بهبود خلق‌وخو و رسیدن به آرامش همیشگی و نیز دوری از اضطراب‌های روزمره، در خانه یا محیط کار به این ورزش ذهنی پناه می‌برند.
احتمالا با همین چند توصیف ساده تا حدودی متوجه تفاوت‌های مدیتشین و مایندفولنس شده باشید؛ در این مقاله شباهت‌ها و تفاوت‌های دقیق‌تر بین این دو را به تفصیل موردبحث قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
تعریف مدیتیشن
این‌گونه تصور می‌شود که مدیتیشن به عنوان یک تمرین، ریشه در بودائیسم داشته باشد. در واقع آن‌چه که خود بودا آن را آموزش داده و تمرینی است که به شما کمک می‌کند تا شاهد ذهنی آزاد و بی‌طرف از خود باشید. اگرچه مراقبه یا مدیتیشن منشا معنوی و مذهبی دارد، اما برای انجام تمرین، لزوما نیازی به مفاهیم معنوی و مذهبی نیست. هر فردی با هر نوعی از عقیده و باور قلبی می‌تواند به آن بپردازد. بیشتر تکنیک‌های مدیتیشن بر مبنای هدایت کردن ذهن شما به تمرکز بر یک نقطه بوده تا آرامش و آگاهی کامل را به‌دست آورید.
مدیتیشن انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین و پرطرفدارترین آن، تمرین تمرکز بر نفس کشیدن و توجه به ذهن است. به‌طوری‌که در هر دم و بازدم، بایستی تمام حواس روی آن متمرکز شود.
برخلاف تصور عموم، مدیتیشن به معنای خالی کردن ذهن شما از افکار یا احساسات منفی نیست. چون چنین کاری عملا غیرممکن است. اتفاقا برعکس! مدیتیشن از شما می‌خواهد که با همه‌ی احساسات خود ارتباط برقرار کنید و آن‌ها را در کنار خود ببینید. همچنین مدیتیشن به مغز شما آموزش می‌دهد تا افکارتان را به‌درستی هدایت کنید، به آن‌ها توجه کامل داشته باشید و افکار منفی و غیرمفید را به‌راحتی رها کنید. این تمرین به شما کمک می‌کند تا بپذیرید که افکار شما واقعیت نیستند و شما هم تنها افکارتان نیستید!
به عبارتی دیگر، مدیتیشن به شما کمک می‌کند تا افکارتان را بدون فیلتر ببینید، نه این‌که آن‌ها را به آن‌چه دوست دارید، تبدیل کنید.
انواع مدیتیشن
اگرچه ده‌ها نوع مراقبه و مدیتیشن وجود دارد، اما تعدادی از آن‌ها در میان افراد رایج‌تر هستند. در ادامه به معرفی چند نمونه از انواع مدیتیشن می‌پردازیم:
-
مدیتیشن تنفسی
در این نوع مدیتیشن تمام حواس و تمرکز روی نفس کشیدن و دم و بازدم خواهد بود. پس در صورت هجوم افکار منحرف‌کننده آن‌ها را یادداشت کنید و تمام توجه خود را روی تنفس خود بگذارید.
-
مدیتیشن اسکن بدن
این نوع مدیتیشن توجه شما را به سمت قسمت‌های مختلف بدن معطوف کرده و به شما کمک می‌کند تا با تمرکز روی هر بخش از بدن، آن بخش را به آرامش دعوت کنید. اگر این تمرین را درست انجام دهید، به‌راحتی متوجه ذهن سرگردان خود می‌شوید و آن را به سمت همان بخش از بدن که روی آن تمرکز دارید، برمی‌گردانید!
-
مدیتیشن متحرک
آگاهی و تمرکز روی بخش خاصی از بدن در این نوع مدیتیشن، در حین حرکت رخ می‌دهد. تحرکاتی هم‌چون یوگا، دویدن، تای‌چی یا حتی طی کردن مسافتی کوتاه از اتاقی به اتاق دیگر!
-
مراقبه محبت‌آمیز
این نوع مراقبه شما را به سوی مهربانی و محبت با خودتان ترغیب می‌کند. یعنی شما باید از نظر ذهنی به خود مهر بورزید و خواستار شفقت و عطوفت برای خود و دیگران باشید.
-
مدیتیشن هدایت‌شده
این روش توسط یک مربی به شما توضیح داده می‌شود و شما بایستی راهنمایی‌هایی را که او ارائه می‌کند، به کار بگیرید تا به آرامش برسید. در صورت رعایت نکات معلم مدیتیشن، ذهن و بدن شما با یکدیگر هماهنگی پیدا می‌کنند و در نتیجه آرامش حاصل خواهد شد.
نکته: این خودِ شما هستید که تشخیص می‌دهید کدام‌یک از این روش‌ها برای‌تان موثرتر عمل می‌کند. می‌توانید هر کدام از روش‌ها را برای یک بار امتحان کرده و سپس تشخیص دهید که با کدام نوع مدیتیشن بیشتر ارتباط برقرار می‌کنید و کدام‌یک برای‌تان سودبخش خواهد بود.
از طرفی باید در نظر داشته باشید که هیچ‌کدام از تمرینات مدیتیشن برای همه‌ی افراد کارکرد یا نتیجه‌ی یکسانی ندارد و این بسته به نظر و انتخاب خود شما است که روشی را برگزینید که ذهن سرگردان‌تان را آرام کند.
همچنین بهترین نتیجه از مدیتیشن زمانی حاصل می‌شود که آن را به یک روتین مشخص بدون ایجاد محدودیت، تبدیل کنید. یعنی الزامی به انجام مراقبه در یک زمان و مکان مشخص نیست؛ هر زمان که شما قادر به پردازش احساسات خود بودید، مدیتیشن کنید. چه احساسی که بر شما مستولی شده استرس باشد، چه عصبانیت یا شادی! تنها چند دقیقه در طول روز یا در امتداد شب، برای مدیتیشن کافی است.
مزیت‌های مدیتیشن
با این‌که فهرست فراوانی از فواید مدیتیشن وجود دارد، در این‌جا تنها به چند مورد از آن‌ها به اختصار اشاره می‌کنیم:
- ایجاد حس رضایت و لذت از پروسه‌ی کاهش اضطراب حاصل از مدیتیشن منظم
- تجربه استرس و تشویش کمتر نسبت به افرادی که مدیتیشن نمی‌کنند
- بهبود مهارت‌های حل مسئله
- افزایش میزان رضایت در عمل‌کردهای شغلی
- کاهش درد یا اسپاسم‌های عضلانی
- کاهش فشار خون و حفظ سلامت قلب
تعریف مایندفولنس یا ذهن آگاهی
ذهن آگاهی به تمریناتی گفته می‌شود که تمام توجه شما را به لحظه اکنون جلب می‌کند؛ به این معنی که در هر لحظه، در حال انجام هر فعالیتی که هستید، نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشید. ذهن آگاهی ممکن است به شکل حس کردنِ آب داغ روی پوست، شنیدن دقیق صحبت‌های یک عزیز، تمرکز کامل روی عضلات هنگام پیاده‌روی یا گوش دادن به صدای پرندگان در شما ایجاد شود.
اکهارت توله نویسنده کتاب «قدرت اکنون» معتقد است که همه‌ی احساس منفی و مثبت انباشته در انسان، از ناراحتی و تنش و اضطراب گرفته تا احساس گناه و پشیمانی یا اندوه و نارضایتی، مربوط به زمان گذشته است و در زمان حال امری انکارشدنی تلقی می‌شود و ذهن آگاهی یا مایندفولنس دقیقا چنین مفهومی را نفی می‌کند؛ چون مربوط به اکنون و زمان حال است.
گنجاندن روش‌های تمرین ذهن آگاهی در زندگی روزمره
برای بهره‌مندی از سلامت روانی و جسمانی به‌ویژه در عصر مدرن که اینترنت و دهکده‌ی جهانی ما را احاطه کرده‌اند، انجام تمرینات روتین برای مراقبت از خود، ما را از هر آن‌چه که در لحظه رخ می‌دهد، برای ساعاتی دور می‌کند. در اصل تمرینات تمرکز حواس یا مدیتیشن و مایندفولنس برای این منظور طراحی شده‌اند.
طراحان این روش برای تبدیل ذهن آگاهی به یک مهارت، انجام این تمرینات را به‌صورت روزانه به شما پیشنهاد می‌کنند:
- هر چیزی که در اطراف شما اتفاق می‌افتد، می‌تواند حواس شما را پرت کرده و توجه شما را از احساس‌تان دور کند. پس مکث کنید! مکث کردن میان دو فعالیت روزانه، مانند پاسخ به تلفن همراه یا چک کردن ایمیل، ذهن شما را به سمت آگاهی معطوف می‌کند. به عبارت دیگر هیچ ضرورتی ندارد که به محض دریافت پیام تلفنی آن را باز کرده و بخوانید. کمی صبر کنید و سپس به آن پاسخ دهید.
- از محصولات مراقبت از بدن معطر یا عطرهای خوش‌بو روی لباس استفاده کنید تا با هر بار مصرف یا پوشیدن آن لباس، متوجه بوی آن شده و احساس خوبی به شما منتقل شود.
- حواس خود را با یک محرک بیرونی، متمرکز کنید. به‌طور مثال با هر بار روشن کردن کلید چراغ، توجه و حواس خود را دقیقا به همان لحظه که حضور دارید و در حال زدنِ کلید هستید، برگردانید.
- به پیاده‌روی بروید و تمام احساس و توجه خود را به محیط پیرامون جمع کنید. از توجه به حس گرمای خورشید روی پوست بدن تا استشمام عطر گل‌ها و گیاهان.
- پایان روز زمان بسیار مناسبی برای تمرین ذهن آگاهی است.پس حتی به احساسی که نسبت به بالشت، پتو و تشک خود دارید هم دقت کنید و آگاهی را به کمک همین موارد ساده در خود پرورش دهید.
تفاوت‌های میان مدیتیشن و مایندفولنس
حالا که ارتباط میان مدیتیشن و مایندفولنس یا ذهن آگاهی را دریافتید، برخی از تفاوت‌های آن را نیز به اختصار بررسی کنیم.
- مدیتیشن یک تمرین روزانه و ذهن آگاهی یک مهارت روزمره است. مانند فرقی که میان دویدن و حرکت کردن وجود دارد.
- تمرینات ذهن آگاهی بدون مدیتیشن میسر می‌شوند. تقریبا در همه‌ی امور زندگی روزمره (حتی هنگام ظرف شستن) می‌توان تمرینات ذهن آگاهی را انجام داد و مانند مدیتیشن نیازی به برنامه مشخص ندارد.
- اگرچه برای مدیتیشن روش‌های زیادی طراحی شده است، اما برای تمرین ذهن آگاهی روش‌های بسیار بیشتری وجود دارد.
- اگرچه مدیتیشن و ذهن آگاهی هر دو در دسترس هستند، اما شروع تمرینات ذهن آگاهی بسیار ساده‌تر از مدیتیشن است. در واقع مدیتیشن یک تمرین رسمی بوده که فرد برای بهبود سلامت خود آن را آغاز می‌کند.
مدیتیشن یا مایندفولنس؟
هر دو روش مدیتیشن و ذهن آگاهی برای سلامت روان، با یکدیگر هماهنگ و به نوعی مکمل هم هستند و هر دو مزیت‌هایی زیادی دارند که شما را به آرامش و احساس بهتر می‌رسانند. بنابراین نمی‌توان گفت کدام روش اولویت دارد؛ هر دو تمرین به‌طور یکسان برای شما توصیه می‌شود. در حقیقت بدون ذهن آگاهی، مدیتیشن میسر نخواهد شد و لازمه‌ی مدیتیشن هم به‌طور خودکار ذهن آگاهی خواهد بود.
با این حال اگر تمرین مدیتیشن را کاری دشوار می‌دانید، بهتر است با تمرینات ذهن آگاهی یا تمرکز حواس آغاز کنید. تمریناتی به سادگیِ توجه به تابش نور خورشید، لمس گرمای آن روی پوست بدن و دریافت حسی تازه.
در پایان یادآور می‌شویم که انجام تمرین‌های مدیتیشن و مایندفولنس، مکملی برای سایر روش‌های سلامت روان نیز هستند و هر شخصی که به سلامت جسم و روح خود اهمیت می‌دهد، بهتر است حتما برنامه مشخصی برای مدیتیشن و توجه بیشتری به ذهن آگاهی داشته باشد. اوه امیدوار است همان‌گونه که بسیاری از افراد سلامت و بهداشت جسم خود را ارزشمند می‌دانند، به همان اندازه باید از مزیت‌های سلامت روان هم بهره‌مند شوند. بهداشت بدن را به محصولات اوه سپرده و بهداشت روان را با مدیتیشن و ذهن آگاهی پرورش داده و تضمین کنید.
منبع: