ژل‌های ضدعفونی‌کننده؛ مبارز اول در جنگ با کرونا
در این چند ماه که ویروس کرونا راه خود را به زندگی همه ما باز کرده، احتمالا ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست آشناترین و مهمترین کالایی است که با آن روزهای خود را می‌گذرانیم تا این همه‌گیری به نقطه پایان خود برسد. از همان روزهای نخست شایع شدن این بیماری، ژل‌های ضدعفونی‌کننده الکلی به عنوان اولین راهکار مقابله با این ویروس از سوی سازمان بهداشت جهانی معرفی شد. این ژل‌ها در بعضی مواقع جایگزینی برای مایعات دستشویی هستند که می‌توانیم در هر زمان و هر جا بدون نیاز به آب از آنها استفاده کنیم. ژل‌ها در صورتی که به درستی و در جای مناسب استفاده شوند، می‌توانند از شما در برابر عفونت‌های باکتریایی و ویروسی حفاظت کنند. منظور از استفاده درست این است که دست‌ها را به مقدار مناسب با ژل‌هایی که دست کم ۷۰ درصد الکل دارند آغشته کرده و اجازه دهید خشک شود.
برخی مطالعات نشان داده است که استفاده از ژل‌های ضدعفونی کننده دست در واقع می‌تواند با ایجاد مقاومت باکتریایی خطر بروز برخی عفونت‌ها از جمله نوروویروس را افزایش دهد.
چه چیزی ضدعفونی‌کننده‌های الکلی را موثر می‌کند؟
در واقع فعالیت آنتی‌میکروبیال الکل‌ها بواسطه توانایی انها در تغییر دادن ماهیت پروتئین‌هاست که در این حالت پروتئین فعالیت بیولوژیکی خود را از دست می‌دهد و ترکیب و ساختار شیمیایی آمینواسیدها به صورت فیزیکی یا شیمیایی دستخوش تغییرات می‌شود. در واقع الکل یک عامل از بین برنده پیوند هیدروژنی است که قادر است این پیوندها را در پروتئین و نوکلئیک اسیدها مختل کرده و مانع فعالیت آنها شود. از نظر مفاهیم شیمیایی، الکل‌ها از خانواده ترکیبات هیدروکسیل هستند که ساده‌ترین آنها از هیدروکربن‌های اشباع شده مشتق می‌شود. هیدروکسیل به گروهی اطلاق می‌شود که دارای یون یا رادیکال OH یا همان یک اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن است و از نظر بار الکتریکی یا دارای بار منفی بوده یا خنثی می‌باشد. قطعا شناخته شده‌ترین الکل همان اتانول است که غیرسمی است و به عنوان حلال در بسیاری از محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرد. اتانول به طور عمده در ژل‌های ضدعفونی کننده مصرف می‌شود اما یک الکل دیگر هم هست که همین ویژگی را دارد. ایزوپروپیل الکل که از نوع دوم الکل‌ها است، در صنایع دارویی مصرف زیادی دارد و در ژل‌ها هم می تواند بخشی از جز تشکیل‌دهنده الکلی را دربر‌‌گیرد اما به دلیل آنکه بوی تندی دارد کمتر در این محصول استفاده می‌شود.
بایدها و نبایدها
هنگامی که دست‌ها خیس یا چرب باشند، ژل‌های ضدعفونی کننده در از بین بردن ویروس‌ها و باکتری‌ها موثر نخواهند بود و در چنین شرایطی شستشوی دست با آب و صابون توصیه می‌شود. ضدعفونی کننده‌های الکلی نمی‌توانند مواد شیمیایی مانند سموم دفع آفات را از روی پوست پاک کنند. ضدعفونی کننده‌ها قادر به پاک کردن یا غیرفعال کردن مواد شیمیایی مضر برای بدن از سطح پوست نیستند. علاوه بر استفاده از حجم کافی از این ژل‌ها در هر بار ضدعفونی و پوشاندن کامل بخش‌های مختلف دست با آن، بسیار ضروریست تا به این ژل‌ها فرصت عمل بدهید. این ژل‌ها برای خشک شدن به دست‌کم یک دقیقه زمان نیاز دارند. بنابراین اگر مقدار کمی از ژل را به دست‌های خود بمالید و بلافاصله دست‌هایتان را به صورتتان بزنید، ممکن است همچنان با خطر آلودگی به ویروس کرونا روبرو باشید.
مزایا
ژل‌های ضدعفونی‌کننده الکلی که بدون نیاز به آب مورد استفاده قرار می‌گیرند، نسبت به شست‌وشوی دست با مایع دستشویی یا صابون چند مزیت عمده دارند که اگرچه دربرابر کثیفی‌های آلی مانند چربی‌ها موثر نیستند اما در شرایطی که آلودگی‌های میکروبی یا ویروسی وجود دارد، نسبت به رقبا برتری دارند. با توجه به اینکه ضدعفونی کردن با ژل‌ها نیاز به آب ندارد، در زمان کمتری نسبت به مایعات دستشویی این کار را انجام می‌دهند و با سرعت بالایی میکروارگانیسم‌های روی دست را از بین می‌برند. از طرف دیگر نسبت به مایعات و صابون‌ها قابل دسترس‌تر بوده و شمار قابل توجهی از باکتری‌های روی دست را کاهش می‌دهند. همچنین نسبت به صابون و مایعات دستشویی حساسیت کمتری بر پوست ایجاد می‌کنند و مقاومت میکروبی پوست را آنچنان بالا نمی‌برند.
مشکلات
ژل‌ها با استفاده از مواد پلیمری به این حالت در می‌آیند که طی یک فرآیند خاص تولید می‌شوند. لذا ممکن است پیش و در حین استفاده از این محصول با مواردی مواجه شوید که مهمترین آنها روان بودن و ایجاد ذراتی روی پوست باشد. این محصول با تغییر pH می‌تواند حالت ژلی بیشتر یا کمتری داشته باشد، لذا چنانچه تغییری در آن رخ دهد ممکن است فرم آن سفت یا شل شود. همچنین گرما هم می‌تواند روی رئولوژی آن تاثیر بگذارد و از آن حالت ژل بودن بکاهد. همچنین بار سطحی و pH پوست می‌تواند روی پلیمرهای استفاده شده اثرگذار باشد و گاها مشاهده کنید که این پلیمرها روی پوست شما به صورت ذرات خشکی درآیند که جای هیچ نگرانی نیست و حتی با مشاهده این ذرات نیز به راحتی از محصول استفاده کنید.
گردآوری
عرفان خماند- واحد تحقیق و توسعه گروه صنعتی پاکشو