مهمترین دلایل خارش پوست سر و درمان آن

خارش پوست سر یک مشکل رایج پوستی می باشد. این اختلال ناشی از بیماری مختلفی است . یک مطالعه بزرگ اپیدمیولوژیک که شامل 2.540 نفر بوده است ، نشان داد 44.6٪ از افراد،  مبتلا به خارش مزمن هستند. خارش پوست سر ممکن است به صورت موضعی  در پوست سر وجود داشته باشد یا در نواحی دیگر بدن گسترش یابد. در پوست ، چندین عامل  ، مانند هیستامین ، گیرنده های حسی جلدی ، فیبر های  عصبی C ، در خارش نقش دارند. شرايط بسياري مي تواند سبب خارش پوست سر شود. از شوره سر تا عفونت قارچي ، دلایل روانی ، بيماري هاي خود ايمني و یا ممکن است خارش، بدون ایجاد هیچ عارضه ای ایجاد شود .

گاهی اوقات این بیماری نه تنها با بیماری های پوستی بلکه با ضایعات ثانویه به علت خاراندن پوست  نیز همراه می شود . علاوه بر این ، تشخیص خارش پوست سر و درمان آن  دشوار است و ممکن است تأثیر زیادی بر روی کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. بررسی سابقه بیمار و انجام معاینه  و بررسی های دقیق بیمار مبتلا به خارش پوست سر برای تشخیص ضروری است. درمان این بیماری  شامل حذف عوامل تشدید کننده و شرایط زمینه ای ایجاد کننده خارش سر می باشد  وتمام درمانها باید با در نظر گرفتن شرایط هر فرد در نظر گرفته شود.

از نظر پزشکی خارش پوست سر بر حسب زمینه ایجاد کننده به ۵ دسته تقسیم بندی می شود :

۱. شرایط پوستی

۲. شرایط نوروپاتیک (شرایط رشته های عصبی )

۳. شرایط سیستم ایمنی

۴. شرایط روانی

۵. خارش پوست سر با منشا نامشخص ( پوست های حساس)

۱. شرایط پوستی

شوره سر و سبوريك درماتيت

شوره سر و سبوريك درماتيت معمولترين دلايل براي خارش پوست سر هستند. شوره سر و سبوريك درماتيت

در اثر درگيري ميان قارچی به نام مالاسزیا که بر روی پوست سر وجود دارد، چربی ترشح شده از پوست سر یا سبوم  و سیستم ایمنی بدن ایجاد می شود . میزان هیستامین در افراد مبتلا به شوره سر زیاد بوده و سبب خارش پوست سر می شود. حدود 50% از جمعيت با هر جنس و نژادي يكبار دچار شوره مي شوند.

درمان: در موارد خفيف تر ، شامپو ضد شوره حاوي سلنيوم يا زينك پيريتيون (موادي كه به كنترل قارچ كمك مي كنند) استفاده می شود. در موارد جدي تر ، ممكن است مراجعه به پزشک و دریافت نسخه نیاز شود. (شامپو قوي ضد قارچ ، كوتيزون موضعي يا فوم ، محلول،كرم يا پماد دارويي).

به کمک درمان‌های ضد قارچ و ضد التهاب تا حدی می‌توان بیماری را کنترل کرد، ولی ممکن است به طور دوره‌ای شدت و ضعف پیدا کند؛ و معمولا در فصل‌ زمستان‌ شدیدتر است و در تابستان‌ خفیف‌تر.

پسورياسيس

پسوریاسیس یک بيماري خود ايمني مزمن است كه سبب التهاب ، قرمزي، پوسته پوسته شدن روي پوست بدن يا پوست سر مي شود. پسورياسيس قابل سرايت از ديگران نيست . متخصصان درك روشني از اينكه دقيقا چه علتي سبب بروز اين ناهنجاري پوستي مي شود را ندارند، اما اگر كسي در خانواده شما اين بيماري را دارد احتمال مبتلا شدن شما بيشتر است.

درمان : شامپو هاي درماني حاوي قطران زغال سنگ يا ساليسيليك اسيد كه پسورياسيس پوست سر را كنترل مي كند. در غیر اینصورت شامپو هاي قوي تر و كوتيزون موضعي تجويز می شود.

عفونت قارچي پوست سر

اين بیماری يك عفونت قارچي است كه مي تواند پوست سر را آلوده كند. عفونت قارچي به طور عميق به داخل فوليكول مو سرايت مي كند، سبب ريزش مو به صورت ناحيه هاي دايره اي شكل مي شود كه در طول زمان اندازه آن ها افزايش مي يابد. محل خارش پوستي ممكن است به صورت برجسته و سر سياه يا برجستگيهاي حاوي موهاي زبرشوند.

درمان :از آنجاييكه ارگانيسم به طور عميق درفوليكول مو وجود دارد مصرف داروهاي ضد قارچ براي حل مشكل تجویز می شود.

شپش سر

به صورت تخم هاي ريزي چسبيده به رشته ي موهاي فرد دیده می شود. آنها كمي شبيه به شوره به نظر مي رسند اما به راحتي با تكان دادن جدا نمي شوند زيرا آنها به شفت مو چسبيده اند.

درمان: شپش سر با شامپو هاي حاوي حشره كش پيرسرين يا پرمسرين درمان می شود. هر فرمول شامپوي شپش سر پروتكل درماني خود را دارد و بايد دستورالعمل روي جعبه به طور دقيق دنبال شود .

۲. شرایط نوروپاتیک ( رشته های عصبی)

 خارش سر در این گروه ناشی از رشته های عصبی گروهC   می باشد. این رشته ها بیش از نیمی از اعصاب محیطی را تشکیل می‌دهند و سرعت هدایت عصبی بسیار پایینی دارند. این رشته ها ، حس‌های درد، درجه حرارت، لمس و خارش را انتقال می‌دهند و معمولا در بیماران دیابتی و بیمارانی که دچار تبخال هستند همچنین بیماران دچار ضایعه مغزی ، آرتروز  و تومورهای مغزی این نوع از خارش سر دیده می شود.

۳. شرایط سیستم ایمنی

بیماریهای سیستم ایمنی از جمله بیماری مزمن کلیه ، بیماری کبد و سرطان های خون  ، معمولا با خارش مزمن همراه است.

    ۴ . شرایط روانی

عوامل روان شناختی ، مانند اضطراب ، افسردگی می تواند علت خارش پوست سر باشد . بیش از ٪10 بیماران مبتلا به خارش عمومی توسط عوامل  روانی تحریک می شوند . همچنین تحقیقات نشان داده است که ۱۶.۷ درصد از بیماران روانی مبتلا به خارش پوست سر و صورت می شوند. اختلالات وسواس فکری ، اسکیزوفرنی و اختلالات ذهنی همگی می توانند سبب خارش سر شوند .

۵. خارش پوست سر با منشا نامشخص (پوست های حساس)

خارش پوست سر بدون هیچ عارضه بالینی در این گروه طبقه بندی می شوند و معمولا به دلیل واکنش های آلرژیک رخ می دهند  . معمولا این افراد دارای پوست سر حساس به عوامل بیرونی مانند گرما ، سرما ، آلودگی ، هوای خشک ، هوای مرطوب ، آب و شامپو می باشند . علاوه بر این رنگ کردن موها یکی از عوامل در افزایش حساسیت پوستی و واکنش های آلرژیک  تشخیص داده شده است. ۶۰% افراد مبتلا به خارش سر، دارای پوست سر حساس می باشند و معمولا در زنان بیشتر از مردان دیده می شود .

درمان : در واكنش هاي آلرژيك اگر مواد شيميايي كه به آن آلرژي وجود دارد شناسايي و از آن ها اجتناب شود عموما خود به خود از بين مي روند . اين تست هاي تخصصي ممكن است نياز به دسته بندي كردن مواد شيميايي داشته باشد كه سبب آلرژي مي شوند.

در بيشتر موارد خارش پوست سر دليل قابل نگراني ندارد. اما در مواردي ممكن است چيز جدي تري تشخيص داده شود .در اين موارد به پزشك مراجعه كنيد:

• شامپوهاي درماني تفاوتي ايجاد نمي كنند.
• خارش ، شما را در شب بيدار مي كند و روي كار و مطالعه شما تاثير مي گذارد.
• شپش يا تخم در روي موهايتان مي بينيد.
• محل خارش موقع تماس زخمي و بسيار دردناك است.

بهتر است موقعي كه خارش پوست سر مزمن داريد به متخصص پوست مراجعه كنيد حتي اگر فكر مي كنيد كه يك شوره سر معمولي است. متخصص پوست مي تواند آن را بررسي كرده و به شما مي گويد كه كدام درمان موثر است.

سبک زندگی افراد و عادت های آنها می تواند روی عوامل موثر در ایجاد شوره سر تاثیر بگذارد. لذا کاهش استرس، ورزش منظم، رژیم غذایی مناسب سرشار از ویتامین، پروتئین و فیبر، عدم استفاده از محصولات آرایشی مو مثل اسپری، ژل و کرم های مو که مواد آن ها روی مو می نشیند، رعایت بهداشت و استحمام مرتب در عدم ایجاد شوره و خارش سر یا التیام آن نقش بسزایی دارد.

با تمام این توصیفات می توان شامپو را نیز در لیست علل خارش سر قرار داد. اما چگونه؟

• اگر شخصی قبلا از شامپوهای درمانی استفاده کرده و به شامپوی معمولی باز گردد، می تواند شامپو را دلیل اصلی بداند.
• شامپو و اجزای آن ( به ویژه اسانس و نگهدارنده) می تواند تا حدودی باعث آلرژی و خارش سر بشود. یکی از دلایلی که شرکتها موظف به نوشتن ترکیبات بر روی لیبل هستند، این است که اگر شخص میداند نسبت به برخی از این ترکیبات حساسیت دارد، از مصرف آن خودداری کند.

تهیه کننده: مریم احمدی فر – کارشناس مسئول واحد تحقیق و توسعه

مراجع :

[1] P. Rattanakaemakorn , P. Suchonwanit: Scalp Pruritus: Review of the Pathogenesis, Diagnosis,

and Management , BioMed Research International Volume 2019, 1268430, 11 pages

[2.] S. St¨ander, E.Weisshaar, T.Mettang et al., “Clinical classification of itch: a position paper of the international forumfor the study  of itch,” Acta Dermato-Venereologica, vol. 87, no. 4, pp. 291–294,2007

[3] D. Bernhard, “Itch and pruritus: What are they, and how should itches be classified?” Dermatologic Therapy, vol. 18, no. 4, pp. 288–291, 2005.

[4]..health.clevelandclinic.org/2016/04/itchy-scalp-5-common-problems-and-fixes/